جهان ، بسان قطاری ست ، جاودان در راه
که روی خطّ زمان ، چون شهاب می گذرد.
گذارش از دل تاریک دره های ازل
به سوی دشت مه آلود و ناپديد ابد
چه می برد؟ که چنین با شتاب می گذرد !
وجود مختصری در میانه دو عدم
به نام عمر ، که آن هم چو خواب می گذرد ! (فریدون مشیری)
بخت یارم بود که در روند قطار زندگی و دوران مسئولیت خود با انسان های فرزانه والا و میهن دوستی چون پژوهشگر ملی تاریخ و جامعه ایرانِ فرهنگی جناب استاد دکتر ناصر تکمیل همایون آشنا و از محضرشان بهرمند شدم.
استاد تکمیل همایون از شاگردان مرحوم دکتر غلامحسین صدیقی در سال‌های ۱۳۳۳–۱۳۳۷ دوره کارشناسی فلسفه و علوم تربیتی و کارشناسی ارشد علوم اجتماعی را در دانشگاه تهران گذراند و دوره دکترای تاریخ و دکترای جامعه‌شناسی را به ترتیب در سال‌های ۱۳۵۱ و ۱۳۵۶ در دانشگاه پاریس به پایان برد. دکتر ناصر تکمیل همایون 25 آبان 1401 در سن 86 سالگی به دیار باقی و رحمت الهی پیوست. به مناسبت در گذشت این فقید در مراسم هفتمین روز در گذشت استاد طی سخنانی در خانه اندیشمندان علوم انسانی به همکاری استاد در حوزه ورزش اشاراتی داشتم.
استاد تکمیل همایون از مصادیق شخصیت هایی است که زندگی را در صدف خویش گهر ساختن می دانست بقول استاد حمید تنکابنی هر روزش متفاوت بود و عشق وشوری والا در یاد دادن و یادگرفتن و میهن دوستی و سعادتمندی مردم ایران داشت.
به ضرورت کار فرهنگی در ورزش، ماموریت جهانی سازی ورزش باستانی، مستند سازی تاریخ ورزش ایران و به منظور بهرمندی از ظرفیت های فرهنگی ورزش به عنوان ابزاری برای توسعه و دیپلماسی عمومی، اوایل دهه 80 همکاری موثری را با استاد تکمیل همایون در اکادمی ملی المپیک و پارالمپیک آغاز کردم.
دکتر تکمیل همایون، استاد بلوک باشی و دکتر حسن باستانی راد را نیز معرفی کردند. حاصل آن جلسات موجب شد با حضور جمعی دیگر از پژوهشگران حوزه فرهنگ و ورزش، اولین همایش بین المللی تاریخ ورزش ایران زمین را پاییز 1385 در آکادمی ملی المپیک برگزار کنیم.
حاصل این همایش منجر به انتشار کتاب تاریخ نامه ورزش ایران زمین به کوشش دکتر حسن باستانی راد، خانم دکتر هایده صیرفی و اینجانب و پژوهش و تدوین کتاب نگاره های ورزشی ایران از انتشارات کمیته ملی المپیک شد. این آثار فاخر ورزشی مبنای مطالعات مربوط به تاسیس و راه اندازی موزه کمیته ملی المپیک و ورزش ایران شد.
جناب استاد تکمیل همایون پژوهشگری ملی و ژرف اندیش در گستره سرزمینی ایران فرهنگی است. او در تبین جایگاه ورزش در فرهنگ ایران، در کتاب تاریخ‌نامه ورزش ایران زمین، باورمندانه می گوید:
ورزش و پهلوانی در فرهنگ ایران جدا از معنویت، عرفان، جوانمردی و فتوت نیست. در ایران باستان، پهلوانی و موبدی همسان بوده اند.
نه موبد بود شاد و نه پهلوان
نه او در جهان شاد و روشن روان
او با تمسک به شاهنامه فردوسی، پهلوانی را توام با خردمندی، رادی و جوانمردی و با اشاره به اشعار منسوب به پوریای ولی: دستگیری از محرومان، تواضع و فروتنی،دانایی و هنر و ادب معرفی می کند.
یکی پهلوان داشتی نام جوی
خردمند و بیدار و آرام جوی
یکی پهلوان بود و دهقان نژاد
دلیر و بزرگ و خردمند و راد
حکیم ابولقاسم فردوسی
شکرانه بازوی توانا بر گرفتن دست ناتوان است:
گر بر سر نفس خود امیری مردی
ور بر دگری خرده نگیری مردی
مردی نبود فتاده را پای زدن
گر دست فتاده ای بگیری مردی
منسوب به پوریای ولی
دل بدست آوردن حج اکبر است
از هزاران کعبه یک دل بهتر است
استاد تکمیل همایون عشق وافری به ایران زمین و ایران فرهنگی و سعادتمندی مردم ایران زمین داشت و خرد و خردمندی را خلعت ایزدی می دانست.
از نظر استاد:” ایرانیان هیچگاه فراموش نمی کردند که فرزندانشان باید دارای خصال پسندیده شکوهمند باشند ودر دعا های خود چنین ارزو می کردند.”
“ای اهورامزدا فرزندی به من ارزانی دار که با تربیت و دانا باشد و در هیات اجتماعی داخل شده و به وظیفه خود رفتار نماید. فرزند دلیری که نیاز دیگری را براورد.” (خرده اوستا، صفحه 136 سال 1380)
استاد در بازدیدی از خوارزم و زیارت مرقد پوریای ولی، او را پهلوانی بلند منزلت، نماد پهلوانی ایران و الگوی والای ورزشکاران یاد می کند و این رباعی زیبا و عمیق را که روی کاشی های زیبای سبک خراسان و ماوراء النهر حک شده، برای مان به یادگار خواند و گفت: بر این باورم که داستان ورزش در فرهنگ ایرانی به راستی معنای دیگری دارد:
به صد کوه قاف را به هاون بودن
نه طاق فلک به خون دل اندودن
صد سال اسیر بند زندان بودن
به زانکه دمی همدم نادان بودن
روح اش شاد ویادش گرامی باد
سید امیر حسینی
رئیس سابق اکادمی ملی المپیک و پارالیمپیک و معاونت فرهنگی و اموزشی سازمان تربیت بدنی
آذر 1401
